Meer groen in kernen steden kan stedelijke hitte-eilanden voorkomen!

Groene plekken hebben een verkoelend effect in de stad. Dat was al langer bekend, maar onlangs werd de mate waarin dit verkoelend effect optreedt, gekwantificeerd. Onder andere het Joint Research Centre van de Europese Commissie voerde een studie uit die werd gepubliceerd in het tijdschrift Sustainable Cities and Society.

De onderzoekers analyseerden op basis van infraroodmetingen door satellieten de gemiddelde temperatuur tijdens de maanden juli en augustus in ruim zeshonderd Europese steden en hun nabije omgeving. Die data legden ze naast cijfers over de hoeveelheid groen in de stad, eveneens vanuit satellieten gemeten. Uit de analyse bleek dat om een stad met 1 graad af te koelen, 15 procent van de oppervlakte met bomen bedekt moet zijn.

Ook de Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (Minaraad) lijkt overtuigd van groene stadsinfrastructuur. Tijdens het colloquium ter ere van de dertigste verjaardag van deze raad, had men het onder andere over good practices die geïmplementeerd worden in Gent, zoals groene klimaatassen, wijkparken, groendaken, geveltuinen enzovoort.

Vlaams volksvertegenwoordiger Stijn De Roo informeerde bij bevoegd minister Zuhal Demir naar haar standpunt over deze studie en de beleidsinitiatieven die ze daaraan zal koppelen.

De minister deelde mee dat zij werkt aan een Vlaams adaptatieplan om Vlaanderen voor te bereiden op de effecten van de klimaatverandering en dit zowel op korte termijn, tegen 2030, als op langere termijn, tegen 2050. Natuur wordt daarbij de belangrijkste bondgenoot. Bossen, natte natuur en stedelijk groen zorgen voor de vastlegging van koolstof en voor de buffering bij wateroverlast, droogte en hitte-effecten. Meer bos en natte natuur staan hoog op de agenda, net als het verweven en verbinden van de natuur in Vlaanderen via groen-blauwe netwerken.

Er liggen daarvoor heel wat middelen klaar. Er is nog een hele inhaalbeweging nodig voor het deel dat de lokale besturen moeten uitvoeren. Meer bossen in de wijken en steden, stadsbosjes, stadsrandbossen en dergelijke zorgen allemaal voor een natuurlijke airconditioning.

De minister ziet heel wat kansen om de positieve effecten van een doordachte inplanting van groene ruimtes onder de aandacht te brengen. Er zijn heel wat verschillende initiatieven op dat vlak, zoals de Green Deal Natuurlijke tuinen waarmee iedereen die een tuin heeft, geïnformeerd en gesensibiliseerd wordt. Tuinen kunnen ook klimaatrobuust ontworpen, aangelegd en beheerd worden. Ook meer biodiversiteit, minder hitte-eilandeffecten en het inspelen op de problematiek van waterbuffering zijn van groot belang, zeker in een stedelijke context.

In de Green Deal Klimaatadaptatie - die zich onder meer richt op stadsplanners, projectontwikkelaars, landschapsarchitecten en lokale besturen - zal samengewerkt worden rond mogelijke maatregelen voor klimaatadaptatie.

Er werden de laatste jaren ook verschillende projecten en oproepen gelanceerd specifiek gericht op scholen. Voorbeelden daarvan zijn vergroeningsprojecten waarbij speelplaatsen onthard worden en als het ware omgetoverd worden tot een echte groene jungle. Milieuzorg op school (MOS) begeleidt en ondersteunt scholen bij hun vergroeningstraject. MOS heeft oog voor de brede schoolbenadering en zet in op samenwerking met partners.

De call rond verkavelingswijken focust op een transformatie en verdichting van te ruim bemeten woonomgevingen in goedgelegen gebieden, met een focus op en zelfs een quick win in het streven naar vergroening. Deze wijken lijden onder een te breed bemeten oppervlakte aan verharding in de publieke ruimte.

Via het interactief forum Yammer en een elektronische nieuwsbrief die zich richt op lokale besturen, wordt regelmatig nieuws uitgewisseld over de inplanting van groene ruimtes.

In het Lokaal Energie- en Klimaatpact zitten heel wat mooie zaken en werven.

Lokale besturen worden op verschillende manieren ondersteund,  via de burgemeestersconvenants en www.klimaatenruimte.be. In de toekomst zal ook werk gemaakt worden van een kennisportaal klimaatadaptatie.

In het kader van de pilootprojecten Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) werd in 2021 een twee jaar durende samenwerking met gemeenten opgestart inzake groen-blauwe dooradering.

Via de jaarlijkse projectoproep Natuur in je Buurt van de Vlaamse overheid in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos worden heel wat mooie projecten ondersteund. Er is ook het nieuwe Interreg-projectvoorstel 2B en de Green Deal Bedrijven en Biodiversiteit.

Voor de bouwsector is er het beoordelingskader ‘natuurinclusief bouwen’ met het subsidieproject ‘Groen in de Bouw’.

In samenwerking met de Onpartijdige Instelling voor de Controle van de Bouwproducten (COPRO) wordt het uitwerken van een label voor natuurinclusief werken voor gemeentes ondersteund. Dit label wordt ontwikkeld in samenwerking met de gemeentes zelf en heeft als doel om de hele keten van producent tot en met beheerder mee attent te maken op kwalitatieve, klimaatrobuuste, standplaatsgeschikte, biodiverse groenaanleg en -beheer.

Er lopen ook heel wat projecten bij het Agentschap voor Natuur en Bos, denk maar aan het innovatieproject Stedelijke Natuur, waarbij de uitbouw van een kennisnetwerk een van de hoofdlijnen is.

Stijn De Roo: “Ik stel vast dat bebossen het mantra van de minister is. In stedelijke gebieden, en zeker in kerngebieden, is bebossing echter niet altijd mogelijk. Ik miste in het antwoord van de minister de aanpak op maat,  zeker in de kerngebieden van steden.

In de vorige legislatuur werden rond Gent bijvoorbeeld een aantal stadsbossen aangeplant. Die dragen bij tot de afkoeling, maar liggen buiten het stadscentrum. Voor de grootstedelijke en ook voor de kleinere kernen is er nood aan stimuli voor groenslingers, geveltuintjes en dergelijke die zorgen voor verkoeling en zo hitte-eilanden verhinderen.

Het effect van hitte-eilanden moet zoveel mogelijk voorkomen worden door doordachte aanplantingen te realiseren. In het kennisportaal “klimaatadaptatie” dat de minister wil oprichten moet daarom praktijkkennis van tuinbouwers en groenvoorzieners over bomen, gewassen en struiken een plaats krijgen.

Ik hoop dat we gemeentebesturen én particulieren kunnen motiveren om in kerngebieden aanpassingen te doen om het ook op langere termijn volhoudbaar te maken op het vlak van hitte.”

Het volledige verslag van mijn vraag om uitleg vind je via deze link.