PFAS is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen die van nature niet voorkomen en moeilijk of niet afbreekbaar zijn. PFAS-verontreiniging is overal in Vlaanderen een aandachtspunt, ook in onze stad.
In juni 2021 maakte de stad samen met Brandweerzone Centrum en de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) een inventaris van terreinen met een verhoogd risico op PFAS, samen met alle informatie die kan helpen bij het opsporen van mogelijke verontreiniging.
In juli 2021 startte de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) met bodemonderzoeken op terreinen waar in het verleden fluorhoudend blusschuim werd gebruikt. Vandaag worden de vastgestelde sites, maar ook bijkomende sites verder onderzocht en gelden er op en rond enkele risicosites no regret-maatregelen als gevolg van een sterk vermoeden van PFAS-vervuiling.
Fractievoorzitter Stijn De Roo stelde hierover in opvolging van zijn eerdere vragen, enkele opvolgvragen aan de bevoegd schepen. De vragen, alsook de integrale antwoorden van schepen Heyse kan je hieronder lezen:
1. Op welke manier wordt de vervuiling met PFAS verder opgevolgd door de diensten? Bestaat de opgerichte werkgroep rond PFAS nog? Graag meer uitleg.
Vastgestelde PFAS-verontreiniging op sites in eigendom van Groep Gent
De vastgestelde verontreinigingen met PFAS op sites waar Stad Gent eigenaar is, worden actief opgevolgd door de Dienst Milieu en Klimaat van de stad. Hierbij worden in samenspraak met OVAM en de bevoegde erkend bodemsaneringsdeskundige per site de nodige maatregelen en onderzoeken uitgevoerd. Andere belanghebbenden (omwonenden, projectontwikkelaars, exploitanten, brandweer) op deze sites worden betrokken en op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen van de bodemonderzoeken op deze sites. Dit gebeurt in de meeste gevallen door het bijwonen/inrichten van overlegmomenten maar wanneer onmiddellijke actie vereist is, kan dit ook via telefonische communicatie of uitgebreide updates via mail in het geval van projectontwikkelaars en exploitanten. Specifiek voor omwonden kan de communicatie ook gebeuren via een infofolder/brief of via bewonersvergaderingen.
Vastgestelde PFAS-verontreininging op sites op grondgebied Gent, niet in eigendom/exploitatie van Stad Gent
Voor sites waar Stad Gent geen eigenaar of exploitant is valt de onderzoeksplicht en eventuele verdere saneringsplicht niet bij Stad Gent. Hier treedt OVAM op als bevoegde overheid voor de opvolging van het bodemonderzoek en de eventuele saneringsverplichting.
Omdat de Stad Gent veel waarde hecht aan een goede communicatie naar de omwonenden legde het college een communicatiekader vast voor de sites waar het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid no regret-maatregelen adviseert. Alle sites waar no regret maatregelen geadviseerd worden, worden opgenomen op de website: https://stad.gent/nl/groen-milieu/water-bodem/pfas-vervuiling. Daarnaast worden ook alle omwonenden die in een straal van 100 meter van de site wonen op de hoogte gebracht van de vastgestelde PFAS-verontreiniging en de geadviseerde no regret-maatregelen.
Indien nodig wordt ook een intensievere opvolging van de lopende onderzoeken uitgevoerd door de dienst Milieu en Klimaat.
Er is momenteel geen actuele specifieke ‘werkgroep PFAS’. De PFAS-werking wordt structureel opgevolgd binnen de diensten van Stad Gent.
2. Kan de schepen een overzicht bezorgen van de locaties in Gent waar intussen PFAS werd gemeten? Graag een overzicht met datum, locatie, opdrachtgever en meetresultaten.
Om op de vraag zo volledig mogelijk te antwoorden, verwijzen we naar de website van de Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) waar een PFAS-verkenner beschikbaar is, en waarin de meest actuele situatie in Vlaanderen en dus ook op grondgebied van Gent opgenomen staat. Hierin zijn volgende data opgenomen:
- PFAS-metingen in het grondwatermeetnet van de VMM
- PFAS-analyses in waterbodem, oppervlaktewater, biota en lozingen
- PFAS-data in bodem en grondwater voor de verschillende onderzoeken (VBO, OBO, BBO) die reeds ingediend werden bij OVAM
- De actuele "no regret zones".
- Inventaris van brandweer(oefen)terreinen en gekende PFAS-incidenten.
De verkenner is te raadplegen via volgende link: https://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=pfasverkenner
Door het aanklikken van de laag ‘Analyseresultaten (PFAS)’ (Bodem / Bodemverontreiniging / Boringen, metingen en analyseresultaten) en ‘PFAS in grondwater (ng/l) – max laatste monstername’ (Grondwater / Grondwaterkwaliteit) in het tabblad ‘Kaartlagen kiezen’, kunnen steeds de meest geactualiseerde resultaten, zoals gekend bij OVAM, worden geraadpleegd. Deze verkenner wordt op wekelijkse basis geüpdatet.
3. Waar zijn er no regret-maatregelen van toepassing in onze stad? Graag een overzicht van de locaties en de maatregelen.
De actuele no regretzones zijn enerzijds te raadplegen via de kaart op de DOV-verkenner (https://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=pfasverkenner), en anderzijds via een oplijsting op de site van Vlaanderen (https://www.vlaanderen.be/pfas-vervuiling/gent-no-regret-maatregelen-pfas).
Op de site van Stad Gent wordt eveneens een overzicht gegeven van de geldende no regret-maatregelen op het grondgebied van Stad Gent, waarbij bijkomende uitleg beschikbaar is voor sites waar Stad Gent eigenaar van is: Alles over PFAS in Gent | Stad Gent
Concreet zijn op grondgebied van Gent volgende locaties met no regret-maatregelen van toepassing:
- Voormalige brandweerkazerne De Porre - Peter Benoitlaan, 9050 Gent (terrein in eigendom van Stad Gent, concrete maatregelen terug te vinden op PFAS-verontreiniging in de Porre | Stad Gent)
- Brandweerpost Wondelgem - Heinakker 29, 9032 Gent
- Brandweerschool Mendonk - Sprendonkstraat 5, 9042 Mendonk
- Voormalige kazerne - Academiestraat, 9000 Gent
- Voormalig baggerstort De Moerzijde – Oostdonkstraat, 9042 Desteldonk
- terrein van Nieuwevaart en de Filaturestraat, 9000 Gent
- Vynckier-site – Nieuwevaart, 9000 Gent (terrein in eigendom van Stad Gent, concrete maatregelen terug te vinden op PFAS-verontreiniging Vynckiersite | Stad Gent)
- FNO-site – Nieuwevaart, 9000 Gent (terrein in eigendom van Stad Gent, concrete maatregelen terug te vinden op PFAS-verontreiniging FNO-site | Stad Gent)
- Voormalige verffabriek (momenteel nieuwe woonwijk) - Nekkersputstraat (Gatti de Gamondstraat en Charlotte Despardstraat), 9000 Gent
- Voormalige brand – Merendreesesteenweg, 9031 Drongen
- Voormalig terrein van Aclagro - Ringvaartweg 10, 9000 Gent
- Tondelierssite – Gasmeterlaan, 9000 Gent (terrein in eigendom van Stad Gent, pagina website Stad Gent in opmaak)
Op enkele sites zijn de no regret-maatregelen intussen ook opgeheven:
- Brandweeroefenterreinen – Viaductstraat, 9032 Wondelgem
- Brandweeroefenterrein – Warmoezeniersweg, 9000 Gent
- Voormalige brand - Nederzwijnaarde 2, 9052 Zwijnaarde
4. Zijn er informatiecampagnes rond PFAS gepland? Zo ja, welke en wat is de timing?
Er worden geen algemene informatiecampagnes omtrent PFAS gepland of uitgevoerd. Alle relevante info omtrent PFAS in de bodem, is samen met een overzicht van veel gestelde vragen, wel terug te vinden op de site van Stad Gent:https://stad.gent/nl/groen-milieu/water-bodem/pfas-vervuiling
Deze site wordt op regelmatige basis bijgewerkt. Betrokken partijen die in een no regret-zone vallen en/of direct betrokken zijn of kunnen zijn bij een eventuele PFAS-verontreiniging, worden wel geïnformeerd via persoonlijke communicatie (brieven, infobrochures en/of bewonersvergaderingen), afhankelijk van de situatie en indien nodig met bijstand van Departement Zorg (Vlaanderen) en andere betrokken actoren.
5. Staan er nog nieuwe staalnames op de planning in 2023 en 2024 om mogelijke risico’s op blootstellingsroutes in kaart te brengen? Zo ja, wat is de planning en timing hiervan?
In het kader van vastgestelde PFAS-verontreiniging op verschillende sites in Stad Gent wordt in enkele gevallen overgeschakeld naar een beschrijvend bodemonderzoek. In de beschrijvende bodem-onderzoeken wordt de vastgestelde PFAS-verontreiniging uit voorgaande oriënterende en/of verkennende bodemonderzoeken verder in kaart gebracht en de risico’s hiervan bepaald. Dit gebeurt in de meeste gevallen door staalnames van bodem en grondwater.
Er wordt op gemikt dat de meeste van deze onderzoeken op sites waar Stad Gent eigenaar van is in 2024 worden afgerond. Een exacte timing hiervan is moeilijk te bepalen, gezien deze onderzoeken uit verschillende fases bestaan.
6. Staan er saneringswerken gepland die verband houden met PFAS? Zo ja, welke, hoe wordt de sanering uitgevoerd en wat is de timing?
Op heden worden op de sites waar Stad Gent eigenaar van is, nog geen PFAS-saneringswerken gepland. Hiervoor dienen eerst de resultaten uit de beschrijvende bodemonderzoeken afgewacht te worden. In deze onderzoeken wordt het risico van de aanwezige PFAS-verontreiniging verder bepaald waarbij in het geval van een actueel of potentieel risico een sanering dient uitgevoerd te worden.
In eerste instantie dient na dit beschrijvend bodemonderzoek een bodemsaneringsproject opgemaakt te worden waarin de verschillende saneringstechnieken in detail bekeken worden en de meest gunstige techniek gekozen wordt. Hierna kan dan de effectieve sanering opgestart worden. Zelfs in de meest gunstige doorlooptijd van de lopende onderzoeken, zal dus pas ten vroegste in 2025 met de eerste saneringswerken voor verontreiniging met PFAS gestart worden.
7. Wordt de schepen consequent op de hoogte gebracht door de OVAM van de saneringsplichtige(n) in de stad? Graag meer uitleg over het verloop hiervan
In het geval van de verkennende onderzoeken wordt Stad Gent op de hoogte gebracht bij het wijzigen en of toekennen van no regret-maatregelen na afronding van dit onderzoek, ook al is Stad Gent geen betrokkene/eigenaar van de onderzochte site. De onderzoeken kunnen dan nadien opgevraagd worden bij de OVAM zelf. Ook indien in een ander bodemonderzoek ernstige PFAS-verontreiniging wordt vastgesteld en hier dus no regret-maatregelen voor worden bepaald, wordt Stad Gent op dezelfde manier op de hoogte gebracht.
Hierbij kan in het onderzoek, en de communicatie hierrond, dan de sanerings- of onderzoeksplichtige teruggevonden worden. Indien nodig worden de vervolgonderzoeken dan ook verder opgevolgd vanuit Dienst Milieu en Klimaat.
8. Wordt de schepen geïnformeerd door het Agentschap Zorg en Gezondheid over hun adviezen na de beoordeling van de verkennende bodemonderzoeken? Graag meer uitleg over het verloop hiervan.
Wanneer no regret-maatregelen in Gent gedefinieerd, uitgebreid of gewijzigd worden, op basis van de resultaten uit bodemonderzoeken, worden deze maatregelen gecommuniceerd naar de Stad Gent door Departement Zorg (Vlaanderen). Deze maatregelen worden ook gepubliceerd op de site van Vlaanderen en nadien overgenomen door Stad Gent. Vanuit Departement Zorg wordt ook de communicatie omtrent deze no regret-maatregelen verzorgd naar OVAM, FAVV, VMM en Departement Landbouw &Visserij. Voor de communicatie naar de buurtbewoners (bijvoorbeeld via een brief of bewonersvergadering) ligt de verantwoordelijkheid bij Stad Gent zelf.
Vanuit de OVAM worden nadien de effectieve resultaten en het betreffende bodemonderzoek verkregen.
9. Heeft de stad intussen feedback ontvangen van de OVAM op de inventarisatieoefening die de stad maakte in de zomer 2021?
Er werden vanuit de OVAM reeds twee rapporten (januari en december 2022) gepubliceerd waarin de algemene trends en inzichten van de bodemonderzoeken op de brandweersites werden samengevat en weergegeven: PFAS (vlaanderen.be)
Voor quasi elke brandweersite in Gent werden de verkennende onderzoeken intussen ook reeds afgerond. Hierbij werden steeds afzonderlijk de resultaten en eventuele no regret-maatregelen gecommuniceerd vanuit de OVAM en Departement Zorg naar Stad Gent. Voor zeven openstaande dossiers werd een stand van zaken gevraagd aan de OVAM en de brandweer. Hier werd op heden nog geen antwoord op ontvangen. De vragen zullen in september op het structureel overleg tussen Stad Gent en de brandweer worden hernomen.
Stijn De Roo: "Terugkoppeling over de specifieke resultaten naar de lokale besturen is noodzakelijk. Hoe sneller de lokale besturen de resultaten ontvangen over hun grondgebied, hoe beter zij de bevolking daarover kunnen informeren en verder onderzoek kunnen opstarten."