Vlaanderen werkt strategie uit voor kritieke en strategische grondstoffen

Op 18 september 2025 publiceerde de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) haar advies over kritieke grondstoffenzekerheid. Daarin pleit de SERV voor een Vlaamse grondstoffenstrategie die de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen vergroot en bijdraagt tot de strategische autonomie van Vlaanderen en de Europese Unie.

Voor die strategie worden een aantal prioritaire actiedomeinen aangebracht, waaronder het versterken van de Vlaamse verwerkings- en recyclagecapaciteit, het uitbouwen van een Vlaams monitoring- en kennissysteem, en het verruimen van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&O&I) rond grondstoffenzekerheid. Op het vlak van O&O&I wijst de SERV erop dat er moet worden vermeden dat enkel gefocust wordt op grote, gevestigde ondernemingen. Het zijn immers kmo's en start-ups die vaak aan de wieg staan van disruptieve innovaties.

Het advies schuift ook een denkpiste naar voren waarbij een beroep wordt gedaan op de buitenlandse vestigingen van Flanders Investment & Trade (FIT). Die zouden rapport- en marktanalyses kunnen uitbrengen over het land waar ze gevestigd zijn. Daarnaast wordt gedacht aan het analyseren van het dekkingsgebied, en dit indien nodig uit te breiden naar grondstofrijke landen.

Vlaams volksvertegenwoordiger Stijn De Roo (cd&v) stelde hierover volgende vragen aan de minister-president:

1. Wat is de reactie van de minister-president op het advies van de SERV over kritieke grondstoffenzekerheid?
2. Op welke manier gaat de Vlaamse Regering aan de slag met het advies?
3. Hoe wordt er op vandaag ingezet op O&O&I rond grondstoffenzekerheid? Welke mogelijkheden ziet de minister-president om dit te verruimen, met specifieke aandacht voor kmo's en start-ups?
4. Welke rol kan FIT volgens de minister-president spelen in een Vlaamse grondstoffenstrategie?

Minister-president Diependaele antwoordde:

"Het is van cruciaal belang voor onze samenleving om economische groei, vooruitgestuwd door de dubbele transities van digitalisering en vergroening, te bestendigen. Die dubbele transitie creëert tegelijk ook een sterk stijgende, extra vraag naar kritieke grondstoffen. De afhankelijkheid van de EU en de Europese industrie is nog groot ten opzichte van een klein aantal ontginnende en verwerkende landen. De SERV ziet de daaraan verbonden risico’s, maar ziet tegelijk ook kansen voor de Vlaamse industrie. Er bestaat binnen het Vlaamse Gewest een ecosysteem van bedrijven die actief zijn met kritieke grondstoffen, dat kan groeien en versterkt worden door innovatie.  

Onze administratie zal dit advies grondig verwerken en inzichten meenemen bij het opstellen van een Vlaamse strategie gericht op kritieke en strategische materialen. Experts van het Departement WEWIS (Werk, Economie, Wetenschap, Innovatie en Sociale Economie) zijn ook geïnterviewd door de SERV en uit een eerste analyse van het advies blijkt de inhoud goed aan te sluiten bij de aanpak in wording van de Vlaamse overheid.

Ik antwoord op uw derde vraag. O&O&I is op het vlak van kritieke grondstoffen vandaag al sterk aanwezig binnen het Vlaamse Gewest, met ondersteuning van de Vlaamse overheid. Onderzoekscentra zoals het SIM²-instituut van de KU Leuven, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), UGent, UAntwerpen, UHasselt, imec enzovoort zetten momenteel in op de duurzame productie en recyclage van kritieke mineralen en metalen, en nemen frequent ook deel aan Europese onderzoeksprogramma’s. Mogelijk zijn er binnen het Vlaamse Gewest kansen voor een sterkere samenwerking die kan zorgen voor meer verbinding tussen fundamenteel en toegepast onderzoek, inclusief de link met het bedrijfsleven.

Bedrijven, en dus ook kmo’s en start-ups, kunnen terecht bij het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) voor steun voor onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten gericht op grondstoffenzekerheid en de winning van grondstoffen uit afvalstromen. Sinds 2020 werden door VLAIO vijftien onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten gesteund die betrekking hebben op de winning van ‘critical raw materials’ uit afvalstromen. Deze projecten hadden betrekking op de terugwinning van aluminium, antimoon, kobalt, koper, germanium, grafiet, lithium, mangaan en nikkel. In dezelfde periode werden ook zestien projecten gesteund die betrekking hebben op het gebruik van diverse afvalstromen zoals metaalslakken en keramische materialen om het gebruik van cement te reduceren of te vermijden.

Ik antwoord op uw vierde vraag. FIT volgt de internationale evoluties rond kritieke grondstoffen op de voet en neemt deel aan een werkgroep voor kennisuitwisseling. Hoewel het de opdracht van FIT is om de Vlaamse export te stimuleren, en import strikt genomen buiten die scope valt, responsabiliseert het agentschap Vlaamse bedrijven wel inzake marktdiversificatie, waarbij ook het belang van gediversifieerde toeleverketens van groot belang is. Kritieke grondstoffen vormen daarbij een cruciale uitdaging. Waar relevant, kan FIT een ondersteunende rol opnemen, al blijft het aan de bedrijven zelf om hun bevoorradingsstrategieën uit te werken. FIT bracht dit thema al onder de aandacht via, onder andere, deelname aan de African Mining Conference (Indaba) in Kaapstad en het staatsbezoek aan Chili, waar twee strategische investeerders werden belicht.

We hebben trouwens ook een overzicht met de bestaande internationale strategieën waar we ook naar kijken om uit te leren – dat ga ik niet voorlezen maar dat is misschien ook wel interessant voor jullie – maar dat is puur om ons eigen verhaal te versterken en onze kennis te vergroten."

Stijn De Roo: "Een grondstoffenstrategie is noodzakelijk in het kader van de circulaire economie én de strategische autonomie van Vlaanderen en Europa. Geopolitieke spanningen en de toenemende vraag naar kritieke grondstoffen zorgen ervoor dat we hiermee in Vlaanderen aan de slag moeten gaan."

Je kan de vraag van Stijn herbekijken via deze link.