Op vraag van Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken voerde De Vlaamse Waterweg nv een simulatie uit: wat als er een waterbom op Vlaanderen zou vallen gelijkaardig aan de waterbom die in juli 2021 in Wallonië viel? Het uitgebreide verslag van De Vlaamse Waterweg toont simulaties van die twee neerslagscenario’s voor de bevaarbare waterlopen in zeven rivierbekkens.
Uit de studie blijkt dat vooral Oost-Vlaanderen uiterst kwetsbaar is. Het water van Leie en Bovenschelde komt samen in de Ringvaart rond Gent. Door de grote omvang van deze rivierbekkens worden zeer hoge afvoeren gegenereerd die grote overstromingen veroorzaken in de regio rondom Gent. De potentiële schade in Gent loopt zo op tot ca. 3 miljard euro in het 230 mm neerslag scenario.
Naast het menselijk leed en de materiële schade aan de vele huizen die een waterbom met dergelijke omvang kan teweegbrengen, is er ook de economische schade, bijvoorbeeld door bedrijven die niet meer kunnen functioneren, door schade aan scholen, ziekenhuizen, spoorwegen, tankstations, elektriciteitscentrales, enz. Voor onze stad en de regio errond, zullen dergelijke hoeveelheden neerslag dus desastreus zijn.
De oplossingen voor deze problematiek zullen vanuit alle niveaus en bevoegdheden moeten komen. Naast de structurele maatregelen, bijvoorbeeld op het vlak van Vlaamse infrastructuur, zullen we in onze stad volop moeten inzetten op o.a. ontharding en opvangen van hemelwater. Dat laatste instrument is zowel in tijden van droogte als van extreme neerslag zeer waardevol.
Fractievoorzitter Stijn De Roo stelde hierover schriftelijke vragen aan de bevoegde schepenen. De vragen en integrale antwoorden van schepen Heyse en schepen Watteeuw kan u hieronder lezen:
Is er al overleg geweest tussen de Stad Gent en de Vlaamse Waterweg naar aanleiding van deze studie? Zo ja, wat was hiervan de uitkomst? Zo nee, wanneer staat deze gepland?
"Op 16 maart 2022 heeft er een overleg plaats gevonden tussen de Vlaamse Waterweg en de Stad Gent. De studie werd daar toegelicht door de Vlaamse Waterweg samen met de vervolgstappen.
Uit deze “waterbom-studie” blijkt dat Vlaanderen dat extreme neerslagevents zoals afgelopen zomer potentieel zeer veel schade kunnen aanrichten waarbij enige nuancering op zijn plaats is. Bij zo’n extreme weersfenomenen is het onmogelijk om alle schade te vermijden, echter is het wel belangrijk om te kijken hoe deze schade verder gereduceerd kan worden en Vlaanderen nog beter voorbereid kan worden. Deze studie zal daarom voorgelegd worden aan het experten-panel Hoogwaterbeveiliging als input voor hun advies aan de Vlaamse Regering.
Vervolgstappen zoals aangegeven door De Vlaamse Waterweg:
1. Op Vlaams niveau: Oprichting van een multidisciplinair expertenteam olv Henk Ovink. Dit expertenteam buigt zich over de vraag hoe Vlaanderen zich moet wapenen tegen wateroverlast en overstromingen. Er wordt verwacht dat het expertenteam zijn aanbevelingen tav het Vlaamse beleid zal bezorgen tegen juli 2022.
Beleidsaanbevelingen moeten zo concreet mogelijk zijn. Naast infrastructurele maatregelen worden ook aspecten zoals bouwvoorschriften, ruimtelijk beleid, financiering en governance bekeken.
De Vlaamse overheidsinstellingen zullen nadien samen aan de slag gaan met de beleidsaanbevelingen (na validatie, ontsluiting en communicatie, verdere dialoog met betrokken partners).
2. Traject binnen de Vlaamse Waterweg:
-
- Opmaak watersysteemstrategie voor Leie-Bovenschelde en Gentse kanalen: daarbij moeten verschillende doelstellingen nl. scheepvaart, wateroverlast, droogte, ecologie verenigd worden.
De reeds geplande maatregelen in kader van overstromingsrisicobeheersing (ORBP, Sigmaplan) zullen daarbij geëvalueerd worden op basis van de visie en beleidsaanbevelingen van het expertenteam.
- Verdere digitalisering en automatisering van de waterafvoerregelingen bij hoge waterpeilen (verdere digitalisering van alle nodige info, slimmer maken van de voorspellingsalgoritmes, regeling van op afstand mogelijk maken).
- Noodplanning:
Zelfs met inzet van alle mogelijke maatregelen in de vallei en op de flanken (protectie + preventie maatregelen) zal wateroverlast en schade bij zware neerslag nooit tot nul herleid kunnen worden. Aandacht voor paraatheid blijft noodzakelijk. Wateroverlast vanuit de waterlopen is snel gemeentegrensoverschrijdend en vraagt dan een bovenlokale aanpak wat betreft aansturing, verdeling van middelen, inzet van de brandweer en andere hulpverleningsorganisaties. Naar aanleiding van de waterbom-analyse werd op initiatief van provinciegouverneur Van Cauter gestart met de opmaak van een Bijzonder Nood- en Interventieplan (BNIP) wateroverlast voor Oost-Vlaanderen."
Welke maatregelen zal de schepen vanuit de eigen bevoegdheden nemen om het overstromingsgevaar in Gent te verkleinen? Wat is de planning en timing hiervan?
"De bevoegdheden rond waterbeleid en bescherming tegen wateroverlast zitten verdeeld over verschillende schepenen (schepen Heyse, schepen Watteeuw, burgemeester).
Gezamenlijk antwoord vanuit Dienst Wegen, Bruggen en Waterlopen en Dienst Milieu en Klimaat:
- De aanpak van fluviale wateroverlast (vanuit de waterlopen) is vnl. een bovenlokaal verhaal (De Vlaamse Waterweg, Provincie, VMM). De overstromingsrisicobeheerplannen zijn onderdeel van het stroomgebiedbeheerplan (zie www.volvanwater.be). Daarin zijn lokale maatregelen opgenomen zoals waterbuffering bij de inrichting van de oude zandwinningsputten op de grens met Lochristi, dijk Groenevelden.
Zie verder ook het genoemde traject bij De Vlaamse Waterweg bij vraag 1.
- Daarnaast worden ook door Stad Gent als lokale overheid verschillende preventieve initiatieven genomen: uitwerken van een hemelwater- en droogteplan (HWDP), regenwaterafvoerplannen (RWA-visies), optimaliseren van het rioleringsstelsel (ism Farys), inzetten op bronmaatregelen zoals ontharden, vergroenen, afkoppelen, infiltratie- en buffervoorzieningen,… Veel initiatieven vragen een integrale aanpak en lopen dienstoverschrijdend, andere zijn meer gekoppeld aan de verschillende bevoegdheden.
- Vanuit de Dienst Milieu en Klimaat wordt voornamelijk gewerkt aan het activeren van inwoners om eigen percelen te vergoenen en te ontharden. Zo werd net een overeenkomst goedgekeurd met het Gents Milieufront (GMF) voor de geveltuinbrigade en ‘planten met buren’, hebben we een subsidie voor groendaken die we willen uitbreiden naar andere bronmaatregelen dankzij middelen van het Lokaal Milieu en Klimaatpact.
- Dienst Wegen, Bruggen en Waterlopen zet in op een klimaatrobuuster openbaar domein (oa aan de hand van het Inrichtingsplan Openbaar Domein IPOD 4), de opmaak van rioleringsplannen, regenwatervisies, hemelwaterplan,… Concreet wordt er bij heraanleg van het openbaar domein steeds gekeken om waar mogelijk te ontharden en vergroenen. In functie van een betere waterhuishouding proberen we ook wadi’s en infiltratiekommen te integreren om water te bufferen, te infiltreren en/of vertraagd af te voeren.
3. Voor de reactieve aanpak bij crisissituaties is de Dienst Noodplanning (onder bevoegdheid van de burgemeester) de trekker: zij werken aan de opmaak van een lokaal BNIP Wateroverlast, waarbij ze zullen aantakken op het provinciaal BNIP Wateroverlast in opmaak."
Welke infrastructurele ingrepen of maatregelen plant de stad deze legislatuur nog te nemen om te ontharden en meer water te bufferen en vertraagd af te voeren?
"In veel heraanlegdossiers voor het openbaar domein worden wadi’s en infiltratiekommen voorzien om regenwater maximaal ter plaatse te laten infiltreren en vertraagd af te voeren.
Voorbeeldprojecten inzake waterbeleid:
- Gerealiseerd: Oostakker Dorp, Eekhoutdriesstraat, Steenakker, Sint-Lievenspoortstraat
- Gepland: Noendries, Hertstraat, Kikvorsstraat, Kettingplein, Zandberg
Specifiek in kader van overstromingsrisicobeheer is ook een nieuwe afwatering van de Westlede naar het Sifferdok gepland (in samenwerking met Farys, provincie, polder, trekker is het bekkensecretariaat).
Daarnaast is er een algemene doelstelling om jaarlijks 15% te ontharden en vergroenen bij de integrale heraanleg van het openbaar domein. Hier wordt maximaal op ingezet maar dit is zeker niet evident, gezien de ruimte in de stad beperkt is en ook andere doelstellingen in de publieke ruimte bewaakt moeten worden.
Verder worden ook in projecten van de Groendienst (parken, begraafplaatsen) en kleinere onderhoudsprojecten van de Dienst Wegen, Bruggen en Waterlopen bijkomende onthardingen gerealiseerd.
Voorbeeldprojecten inzake ontharden en vergroenen voor deze legislatuur zijn:
- Paul De Smet De Naeyer park: ontharding en verbinding van de 3 parken
- Ontharden en vergroenen IJzerweglaan/Bellevue
- Citadelpark: vergroening betonplaat hal 6 Citadelpark + Circuit Walk fase 1: hoofdpaden van gemiddeld 10 meter breed naar 6 meter breed.
- Bloemekenspark fase 3: stuk van de Maisstraat wordt omgevormd naar park met fietspad
- Wijkpark Nieuw Gent: meer dan 25% ontharding
Met middelen van het Lokaal Energie en Klimaatpact zal een specifiek onthardingsteam aangesteld worden, om zowel een verder plan van aanpak rond ontharding voor de Stad Gent op te maken als bijkomend te ontharden. De aanwervingen voor dit team zijn lopende."