Vlaams volksvertegenwoordiger Stijn De Roo (cd&v) ondervroeg bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA) naar aanleiding van de publicatie van een rapport dat de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). De VMM had een screening uitgevoerd om de diffuse verspreiding door poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) in het grondwater in Vlaanderen na te gaan. We spreken van diffuse verontreiniging, als er geen directe vervuilingsbron kan worden aangeduid. Dit was een vervolg van de beperkte screening die ze in 2021 uitvoerde in het ondiepe grondwater op verschillende grondwatermeetpunten in de ruime omgeving van de 3M-site in Zwijndrecht.
De conclusie van de VMM is dat PFAS gespreid over heel Vlaanderen worden gedetecteerd in het ondiepe freatische grondwater. Er zijn geïsoleerde hogere concentraties waarneembaar die gelinkt kunnen zijn aan al dan niet gekende puntbronnen.
Het rapport doet aanbevelingen op basis van een set van ongeveer tweehonderd grondwatermonitoringslocaties. Gezien er geen normenkader voor PFAS in grondwater bestaat, kan volgens het rapport niet vastgelegd worden in hoeverre sprake is van diffuse verontreiniging.
Op de vragen van De Roo antwoordde de minister dat het onderzoek vooral betrekking heeft op locaties waar geen drinkwater wordt gewonnen. Het is dus niet zo dat de vastgestelde overschrijdingen van de PFAS-normen sowieso inhouden dat ons drinkwater vervuild is. Vermis het een oriënterend onderzoek is, er is nog meer onderzoek nodig.
De belangrijkste bevindingen zijn de volgende. Op 6 procent van de locaties worden de PFAS-normen uit de Drinkwaterrichtlijn overschreden en op 40 procent van de locaties worden de strengere EFSA-richtwaarden (European Food Safety Authority) voor de lange termijn overschreden, maar er zijn ook nog locaties zonder PFAS-verontreiniging in het grondwater te vinden in Vlaanderen.
De PFAS-kraan moet zo snel mogelijk dichtgedraaid worden. Dat is ook de reden waarom we aan Europa gevraagd hebben om PFAS uit te faseren. Pas als PFAS vooraan de keten worden verboden, heeft sanering van onze omgeving, bodem en waterlichamen werkelijk zin.
De minister zal er alles aan doen om PFAS-verontreiniging van het grondwater te voorkomen door in te zetten op een adequaat bodem- en grondgebruik van PFAS-houdende gronden, die de gemiddelde PFAS-concentraties in het grondwater doen toenemen, en dat bij voorkeur vuilvracht en maximale concentraties doet dalen.
Het beleid om PFAS-emissies door water en lucht te meten en te voorkomen, wordt verdergezet. Samen met de OVAM wordt er alles aan gedaan om bestaande PFAS-verontreiniging in beeld te brengen en waar nodig te saneren, op dezelfde manier als voor asbest.
Er wordt constant onderzoek gevoerd door de verschillende oriënterende en beschrijvende bodemonderzoeken van saneringsplichtigen. Daarom zal de VMM in 2023 het oriënterend onderzoek naar PFAS herhalen. De OVAM gaat binnenkort ook bijkomend onderzoek starten voor de beoordeling van vastgestelde PFAS-concentratieniveaus in grondwater, onder andere in functie van no-regretzones en bronbepaling.
Er worden momenteel PFAS-normen voor grondwater ontwikkeld op Europees niveau als aanpassing van de Grondwaterrichtlijn. In afwachting daarvan wordt getoetst aan de verschillende mogelijke toetsingskaders, zoals in het rapport. Het voorstel van de Europese Commissie wordt verwacht tegen eind 2022. De Europese Grondwaterrichtlijn zal leidend zijn voor de finale Vlaamse benadering.
De Vlaamse overheden proberen conform het voorzorgsbeginsel nu wel reeds strengere grondwaternormen te handhaven.
De OVAM en de VMM werken samen met betrekking tot dit dossier en ook wat betreft de toekomstige onderzoeksactiviteiten omtrent diffuse verspreiding van PFAS in het grondwater. Alle meetgegevens in verband met PFAS worden samengebracht in de PFAS-verkenner van Databank Ondergrond Vlaanderen.
Bedoeling is een onderscheid te maken tussen het wijdverspreid voorkomen van PFAS in lage concentraties en de verontreiniging van puntbronnen of hotspots. Hieruit zal ook een nog betere beoordeling en afbakening van no-regretzones kunnen gebeuren. Verdere onderzoeksactiviteiten zullen in overleg met de VMM gebeuren. Bij de vaststelling van PFAS-normen voor grondwater zal ook steeds rekening worden gehouden met het samenspel tussen water en bodem, tussen de VMM en de OVAM.
Stijn De Roo: “Er zijn nog locaties in Vlaanderen waar geen PFAS in het grondwater wordt aangetroffen of waar we het vandaag niet kunnen detecteren. Op heel wat locaties wordt het wel wordt aangetroffen en gedetecteerd. We kunnen er niet omheen dat diffuse verspreiding van PFAS in grondwater een moeilijke materie is.
Het is duidelijk dat rond die diffuse verspreiding extra onderzoek moet gebeuren en hopelijk snel. De normering zal heel belangrijk zijn.
Het is een belangrijk gegeven dat het niet gaat over gebieden waar het grondwater wordt gebruikt voor verwerking van drinkwater. Ik ben tevreden dat de minister mijn mening deelt dat de informatie over de mate waarin drinkwaterbronnen zijn gecontamineerd op de website moeten vermeld worden.
Het is belangrijk dat er verder metingen worden uitgevoerd en dat de VMM en OVAM de kans krijgen om onderzoeken uit te voeren, waarbij een goede samenwerking van groot belang is.”
Het volledige verslag van mijn vraag vindt u via deze link.